Wat te doen tegen tandenknarsen/bruxisme?

Nadat cariës en tandvleesziekten jarenlang de grootste bedreiging vormden voor ons gebit, komt er nu een ‘derde’ gebitsziekte in toenemende mate opdagen: Bruxisme. Bruxisme is een verzamelnaam voor zowel tandenknarsen als kaakklemmen.

Wat is tandenknarsen?

Tanden knarsen is het beste te omschrijven als het met geweld over elkaar heen schuiven van tanden en kiezen. Het geeft een schurend of knarsend geluid. Het merendeel gebeurt ’s nachts. Wanneer er overdag sprake is van bruxisme dan is dat meestal in de vorm van klemmen.

Wat is het verschil tussen tandenknarsen en klemmen?

Bij tandenknarsen is er sprake van het zeer hard heen en weer schuiven van onderkaak ten opzichte van de bovenkaak. Klemmen is anders dan knarsen. Bij klemmen wordt er hard dichtgebeten op de tanden. Daarbij is er geen sprake van het over elkaar heenschuiven van de tanden. De kracht die hierbij gemoeid gaat, kan zo hoog zijn dat er stukken glazuur van de tanden afspringen. Aan deze beide vormen kunnen verschillende oorzaken ten grondslag liggen.

Bij wie komt tandenknarsen voor?

Tandenknarsen komt zowel bij kinderen als bij volwassenen voor. Vrijwel iedereen heeft wel een periode in zijn of haar leven waarin wordt getandenknarst. Dit is meestal van voorbijgaande aard. Problemen ontstaan pas als het aan blijft houden en klachten gaat geven. Er is dan sprake van een overmatig gebruik van de kauwspieren, ook wel hyperactiviteit genoemd.

Hoe kom je erachter dat je knarst of klemt?

Bij klemmen onstaan vaak pijnklachten aan de kauwspieren, nekspieren of pijnlijke kiezen. Knarsen wordt meestal ontdekt doordat je partner aangeeft dat je ’s nachts wel heel erg veel lawaai maakt door het knarsen en wanneer je pijnklachten krijgt aan de kauw- en nekspieren en gevoelige tanden en kiezen krijgt. Daarnaast kan je tandarts het signaleren, doordat hij een abnormale slijtage aan je gebit ziet.

Hoe ontstaat tandenknarsen en -klemmen?

Vroeger werd gezegd dat de vorm van de tanden en kiezen en de manier waarop deze op elkaar bijten de oorzaak is van tandenknarsen en -klemmen. Tegenwoordig blijkt dat het centrale zenuwstelsel een grote invloed heeft hierop. Er zijn diverse redenen waarom mensen tandenknarsen of -klemmen:

• Slaapstoornissen worden in verband gebracht met nachtelijk knarsen.
• Erfelijke factoren(40-60%!).
• Zaken zoals stress, roken en alcohol gebruik. Bij rokers wordt knarsen 2x vaker geconstateerd.
• Bepaald medicijn gebruik, zoals antidepressiva en medicatie tegen ADHD en narcolepsie worden in verband gebracht met knarsen.
• Gebruik van harddrugs zoals speed en XTC.
• Bepaalde ziekten in het centrale zenuwstelsel.
• Onverwerkt trauma kan zich ook uiten in het tandenknarsen en klemmen.

De oorzaak van knarsen is multifactorieel: Er is geen duidelijke oorzaak aanwijsbaar. Toch zijn er diverse factoren, zoals genoemd, die het optreden en verloop van de 'aandoening' bepalen.

Wat te doen tegen tandenknarsen of -klemmen?

Wat betreft de behandeling van bruxisme moeten je onderscheid maken tussen twee zaken:

1. De schade die veroorzaakt kan worden door bruxisme moet zoveel mogelijk worden voorkomen.
2. De schade die al ontstaan is door bruxisme moet worden behandeld. Bijvoorbeeld slijtage van de tanden en kiezen en pijn in de spieren.

Daarnaast is het belangrijk om te erkennen dat je knarst of klemt zodat je er actief mee aan de slag kunt. Er zijn drie soorten hulpverleners die je kunnen helpen:

1. De tandarts. De tandarts kan uitleg geven over klemmen en/of knarsen. De tandarts kan ook een splint/opbeetplaat op maat laten maken en sommige tandartsen of kaakchirurgen kunnen door middel van botox de klachten verminderen. Hieronder vertellen we je meer over deze twee methodes.
2. De fysiotherapeut. De fysiotherapeut kan helpen bij de gevolgen van knarsen of klemmen. Hierbij moet je vooral denken aan pijn in de kauwspieren en bewegingsbeperking. Ontspanningsoefeningen, massage en het bewustmaken van het knarsen/klemmen, met als uiteindelijk doel een gedragsverandering.
3. De psycholoog. De psycholoog kan helpen bij het doorbreken van het ongewenste gedragspatroon, in dit geval ‘het knarsen’. Om leren gaan met stress, ontspanningsoefeningen, helpen met het verwerken van een trauma en tips voor het verkrijgen van een betere nachtrust, kunnen in dit verband een belangrijke bijdrage geven.

Behandeling van bruxisme door de tandarts

Zoals gezegd kan je tandarts je helpen om de klachten te verminderen. Dit doormiddel van een splint of opbeetplaat of het inbrengen van botox:

Splint of opbeetplaat

Een splint of opbeetplaat is een uitneembare plaat van doorzichtige kunsthars van 2-3 mm dik. Deze wordt over je boventanden aangebracht en moet je 's nachts tijdens het slapen dragen. Momenteel is het maar de vraag of het knarsen hierdoor echt verminderd, maar het speelt wel een heel belangrijke rol in het voorkomen van schade aan het gebit zelf. Een splint kan door een tandarts worden vervaardigd, deze is dan speciaal op maat gemaakt. De tandarts zal afdrukken van het gebit nemen en opsturen naar een tandtechnieker. Zij maken de kunstharsplaat geheel op maat. De kosten voor deze splint liggen om en nabij de €250,-.

Tip: Wil je een splint goed schoonhouden, maak dan gebruik van speciale reinigingsproducten van bijvoorbeeld Corega, BlueM en Lactona. Deze producten tasten het materiaal van de spint niet aan. Dit in tegenstelling tot gewone tandpasta, deze veroorzaken vaak krasjes waar bacteriën zich graag in nestelen.

Tegenwoordig zijn er ook voorgevormde knarsbitjes verkrijgbaar van bijvoorbeeld het merk Sleepright of Sleepzz. Deze bitjes kun je vaak zelf aanpassen aan de vorm van het gebit.

Hoe moet je een splint/opbeetplaat dragen?

De splint kan je het beste 's nachts dragen en overdag als je verwacht dit te gaan doen (bijvoorbeeld tijdens een tentamen). Tijdens de maaltijd, bij het sporten of tijdens het telefoneren kun je de spalk uitlaten. De eerste dagen na het plaatsen van de splint kun je meer last krijgen van de kaakgewrichts-klachten. Ook kunnen zich nieuwe klachten voordoen. In de meeste gevallen zullen de tanden pijnlijk worden. Dit is dan vooral merkbaar bij het indoen van de splint en soms ook bij het eten zonder de splint. Je kunt het gevoel krijgen dat de tanden losser gaan staan. Al deze klachten behoren tot het gewenningsproces waar je doorheen moet bij deze vorm van behandeling. De klachten nemen meestal na 3 tot 5 dagen af. In het algemeen mag binnen 8 tot 12 weken een gunstige reactie op de ingestelde behandeling worden verwacht.

Je gebit reinigen bij het dragen van een splint/opbeetplaat

Door het dragen van de splint/opbeetplaat worden de tanden en kiezen gedeeltelijk afgedekt, waardoor ze sneller 'vies' zullen worden. Om schade aan het gebit te voorkomen, moet je extra aandacht geven aan het tandenpoetsen en het reinigen tussen de tanden en kiezen door middel van een stoker, floss, rager of monddouche.

Botox

Door botoxinjecties in de kaakspieren kan de spierspanning zodanig verlaagd worden, dat de klachten van knarsen en of klemmen verminderen of dat het helemaal stopt. Je moet er rekening mee houden dat het enkele weken kan duren voordat de klachten verminderen. De duur van de behandeling is per persoon verschillend. Voor een optimaal resultaat moet de behandeling in het begin enkele malen herhaald moet worden, met tussenpozen van ongeveer 3 tot 4 maanden. De prijs van de behandeling met botox varieert en is ook afhankelijk van de ernst van de klachten en de hoeveelheid botox die er nodig is.

De behandeling van de nadelige gevolgen van bruxisme

Allereerst dient bruxisme in een zo vroeg mogelijk stadium te worden behandeld, om schade aan het gebit zoveel mogelijk te voorkomen. De behandeling zal dan ook altijd aanvangen met de bovengenoemde behandelmogelijkheden. Vervolgens kan de tandarts met een scala aan mogelijkheden veel doen om je gebit weer op een stabiele wijze te herstellen.

Het gebruik van witte vulmaterialen staat hierbij voorop, omdat dit relatief eenvoudig en zonder al teveel schade is aan te brengen. Zo kunnen voortanden bijvoorbeeld weer hun normale uiterlijk krijgen Raadpleeg altijd je tandarts bij bruxisme. Je tandarts kan je adviseren, helpen en eventueel doorverwijzen naar therapeuten die gespecialiseerd zijn in deze problematiek.